Projektligji për ndryshimin e gjinisë. Si qëndron e vërteta?

Në javët e fundit, skena politike dhe mediatike shqiptare është përfshirë nga një debat i ndezur mbi çështjen e ndryshimit të gjinisë në ligj dhe në dokumentet zyrtare. Në qendër të diskutimit qëndrojnë dy qasje të kundërta: nga njëra anë, një projektligj për “Barazinë Gjinore në Shoqëri” që synon të përfshijë identitetin dhe shprehjen gjinore si kategori të mbrojtura nga diskriminimi; dhe nga ana tjetër, një draft i Partisë Demokratike që kërkon të sanksionojë se gjinia e përcaktuar në aktin e lindjes është e pandryshueshme.

Projektligji për barazinë gjinore është mbështetur nga organizata të shoqërisë civile dhe aktivistë, të cilët argumentojnë se Shqipëria ka detyrime ligjore për të harmonizuar kuadrin e saj me standardet ndërkombëtare, përfshirë direktivat e Bashkimit Evropian dhe praktikat e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Ata theksojnë se identiteti gjinor nuk lidhet vetëm me seksin biologjik, por edhe me mënyrën se si individët e perceptojnë dhe e shprehin veten në shoqëri. Në këtë këndvështrim, çdo përjashtim apo mosnjohje ligjore do të përbënte diskriminim.

Nga ana tjetër, drafti i propozuar nga PD është i prerë: ai parashikon se në Shqipëri ekzistojnë vetëm dy gjini, mashkull dhe femër, dhe se kjo përcaktim nuk mund të ndryshohet as pas ndërhyrjeve mjekësore. Sipas autorëve, një hap i tillë është i domosdoshëm për të mbrojtur strukturën e familjes tradicionale dhe për të shmangur pasiguri ligjore. Në Kuvend dhe në media, zëra të ndryshëm kanë ngritur shqetësime se njohja ligjore e ndryshimit të gjinisë mund të hapë dilema të reja për fushën e arsimit, sportit apo shërbimeve publike.

E vërteta sot është se Shqipëria nuk ka një ligj të miratuar që lejon ndryshimin ligjor të gjinisë në dokumente mbi bazën e vetëidentifikimit. Çështja është ende në fazë diskutimesh dhe nuk ekziston konsensus politik për mënyrën se si duhet të zgjidhet. Qeveria nuk ka paraqitur ende një draft përfundimtar, ndërsa shoqëria shqiptare mbetet e ndarë mes mbrojtjes së të drejtave të individëve dhe ruajtjes së normave tradicionale.

Debati pritet të vazhdojë, pasi Shqipëria është në proces integrimi në Bashkimin Evropian dhe do të duhet të marrë parasysh standardet e vendeve të tjera të rajonit dhe Europës. Për momentin, ajo që mbetet e qartë është se ky diskutim nuk është thjesht juridik, por prek drejtpërdrejtë identitetin, të drejtat dhe perceptimet e një shoqërie në ndryshim.